Stelt u zich voor dat u midden in de zomer wakker wordt en doet wat u altijd doet wanneer u net bent ontwaakt: u kijkt vanuit het slaapkamerraam naar buiten. En in plaats van een strakblauwe lucht ziet u een groene planeet, die als een smaragd schittert onder de zon. Zo immens, dat deze de helft van uw zicht op de lucht inneemt[1]. Zo zichtbaar, dat u de beweging van wolken op die planeet kunt zien. En zo reëel dat u zeker weet dat het knipperen met de ogen of het knijpen in uw arm uw realiteitsbesef niet gaat bevrijden van dit fenomeen. Ik hoop dat u dan iets voelt wat valt onder de noemer ‘ontzag’.
Is het geen bizarre emotie? Waar vrolijkheid of woede ons enkelvoudig aansporen om tot actie over te gaan, of sereniteit of verdriet ons ééndimensionaal motiveren om juist stil te staan, lijkt ontzag ons aan te sporen om, hoe onmogelijk ook, beide te doen. Zo kan een schitterend uitzicht op de Zwitserse bergen ons doen stilstaan om de grootsheid van de natuur in te nemen, terwijl we tegelijkertijd de haast onbedwingbare behoefte hebben om dusdanig te bewegen dat we opgenomen worden in die grootsheid. Het is een wonder dat zorgt voor een ‘zich van het ego bevrijdende’[2] totaal-verbazing waardoor één zijn met dat wonder de logische drive wordt. Het is als betoverd stilstaan én als begeistert hollen.
Nu ben ik geen wetenschappelijk onderzoeker, maar het geluk wil dat ik me sinds kort kostelijk mag vermaken met de opleiding tot vitaliteitskundige aan het Chivo instituut te Driebergen. En dat instituut houdt zich onder andere bezig met onderzoek naar menselijke emoties. En ik wil u niet onthouden wat er door dit instituut over de emotie ontzag wordt gezegd[3]. Samengevat is het dit:
- Gevoelens van ontzag schijnen relatief eenvoudig opgewekt te kunnen worden door te kijken naar science fiction films. Ik ga er overigens van uit dat het dan wel gaat om SF die kolossaal is aangezet, zoals Independence day of Armageddon.
- Heilzaam omdat het de focus verschuift van het zelf naar iets groter dan het zelf, waardoor het systeem dat het zelf constant overeind houdt, vakantie wordt gegund: herstel op biologisch niveau volgt.
- Na een ontzaglijke ervaring zijn we pro-socialer en prefereren we eerder een gelijke verdeling van middelen. We zijn hierna bescheidener en neigen meer naar zelfoverstijging (d.w.z. we schuiven onze focus op van ‘welzijn voor mij’ naar ‘welzijn voor de wereld[4]’).
In short: de betreffende emotie is uitermate goed voor de mens.
Nu is het niet zo dat, als u beschikt over enig voorstellingsvermogen, u voor het voelen van ontzag afhankelijk bent van films of andersoortige externe prikkels: zo stond ik net even in de stilte van een zaterdagochtend buiten, en stelde me de hierboven geïntroduceerde smaragdgroene planeet voor. Het gevolg was dat ik kon voelen hoe de zachte helende vingers van ontzag mijn hart omvatte.
Bent u niet zo van het gevoelige, maar wel nieuwsgierig geworden, dan stel ik voor dat u zich een paar dagen volstrekt wakker houdt en u zich in dat proces laat meevoeren door de voortsnellende chaos die emotionele instabiliteit met zich meebrengt. De kans bestaat dat uw mentale dollemansrit dan uitkomt in een zee van ontzag[5].
En dat zal uw leven veranderen.
[1] Voor de duidelijkheid: het is nu niet de bedoeling dat u de theorieën rond aantrekkingskracht gaat gebruiken om te beseffen dat we hier te maken hebben met een gevalletje fatale aantrekkingskracht tussen twee planeten met de destructie van beide lichaamsdelen tot gevolg.
[2] Niet altijd waar: de emotie ontzag kan ook voortkomen uit een immense bedreiging die als alles omvattend wordt ervaren. In dat geval is de beleving even immens, maar ontstaat de kortsluiting vanwege het besef dat weghollen geen optie meer is. Mocht u daar een keer door overspoeld willen worden, dan beveel ik de film “Melancholia” van Lars von Trier van harte aan.
[3] LinkedIn, zoek op ‘Chi Lueng Chiu’ en ‘Ontzag’ en dan kom je er vermoedelijk wel.
[4] Waarbij ik ervan uit ga dat ‘welzijn voor de wereld’ wél een wereld is waarin dat ‘mij’ dan volledig is opgenomen.
[5] Been there, done that. Aanbevelingswaardig? Euh… het is als de donkere kant van ontzag, en in wezen subliem: je had het niet willen missen, terwijl je tegelijkertijd wenst dat je het nooit had meegemaakt.